Robert
Lemm over Swedenborg
"Zal
Emanuel Swedenborg pas in bredere kring doordringen als het christendom
op sterven na dood is, of als de gevestigde kerken helemaal hebben
afgedaan? Ooit groeide de weerstand tegen zijn werk vanuit een protestantisme
dat een continue splijtzwam is gebleken. En ook vanuit de in specialismen
verkokerde universiteiten blijft het onverminderd stuiten op verzet.
Zijn
geleerde tijdgenoten verguisden hem, maar een generatie later rehabiliteerden
hun bestrijders hem onder invloed van de Romantische Beweging. Sedertdien
werd deze uitzonderlijke geest een min of meer geheime inspiratiebron
voor auteurs die inmiddels klassiek zijn,onder wie Blake, Emerson,
Balzac, Beaudelaire, Kierkegaard, Dostojewski, Strindberg, Unamuno,
Suzuki, Pound, Borges, Milosz. Om Swedenborg te ontdekken moet men
het platgewalste spoor van positivisme, modernisme, existentialisme
en postmodernisme hebben verlaten. Men moet alle scholen kunnen ontstijgen.
Om hem naar waarde te schatten moet men het verlichtingsdenken hebben
verteerd, en daarna moet men het christendom met nieuwe ogen willen
zien en bestuderen. Zulks lijkt nochtans voorbehouden aan verspreide
eenlingen. Want sinds jaar en dag vindt men onder gelovige christenen
even weinig originele intellectuelen als dat men onder intellectuelen
originele christenen vindt.
Swedenborg
is een naam die tal van vooroordelen en associaties oproept bij wie
wel eens over hem hebben gehoord of gelezen, maar slechts weinigen
hebben zich in zijn leven en werk verdiept.Vaak hoort men hem in een
adem noemen met vrijmetselarij en theosofie, rozenkruisers en andere
esoterische sekten. Een
van zijn eerste ijveraars, de Duitse theoloog Oetinger, bracht hem
in verband met het gedachtegoed van Duitse schoenlapper en mysticus
Jakob Böhme(1575-1624). Latere ijveraars vonden overeenkomsten met
de Oostenrijkse violist en visionair Jakob Lorber (1800-1864).
Wie
hem kennen, oordelen anders. Van Carl Gustav Jung bijvoorbeeld, is
de uitspraak: 'Ik bewonder Swedenborg als een groot wetenschapper
en een groot mysticus tegelijkertijd. Zijn leven en werk hebben mij
altijd zeer geïnteresseerd, en tijdens mijn studie las ik de zeven
lijvige delen van zijn geschriften.' Thomas Carlyle waardeerde hem
als een man met een grote en onmiskenbare beschaving, een schitterend
verstand en een diepgaande vroomheid van gemoed. Zijn gedachten behoren
tot de verhevenste en meest blijvende van het menselijk denken.' Van
Elisabeth Barret Browning, de vrouw van de beroemde dichter Robert
Browning, is het gezegde: 'Hij verklaarde veel dat tot dan toe onbegrijpelijk
was.' Nobelprijs winnaar Cezlaw Milosz schreef: 'Swedenborgs gedetailleerde
beschrijvingen van prachtige tuinen in de hemel, en moerassen in de
hel, willen niet zeggen dat hij geloofde dat die slechts in de verbeelding
bestaan. Ze stemmen overeen met de staten van de geest, die na hun
dood eeuwig leven als geestelijke lichamen.' 'Wat de apostel Johannes
in symbolen zag', merkte Helen Keller op, 'zag Swedenborg in werkelijkheid.'
Honoré de Balzac vergeleek Swedenborg met Mozes, Pythagoras, Boeddha
en Sint Johannes.
Swedenborg
blijft van belang omdat er nog steeds wordt gezocht naar een oplossing
voor de vraag: hoe wetenschap en godsdienst met elkaar te rijmen?
De paus van Rome, Johannes Paulus II, noemde in zijn encycliek Fides
et Ratio (1998) een keur van filosofen die zich over de relatie tussen
Geloof en Rede hebben uitgelaten. Wat opvalt, is dat hij zich daarbij
beperkt tot invloedrijke tegenstanders (Voltaire, Rousseau, Kant,
Hegel, Marx) en te verwaarlozen voorstanders. De denkers die voor
het christendom hebben gebloed, ontbreken in zijn betoog.
Swedenborg
onthult wat de Kerk heeft verzwegen."
- Bovenstaande
passage is afkomstig uit de inleiding van het boek:
- Robert
Lemm over Emanuel
Swedenborg
-
ISBN: 9059111818 - paperback - Uitgeverij Aspekt bv - 2006.
